In de schaduw van de grote steden, tussen glooiende heuvels en verlaten spoorlijnen, gebeurt iets bijzonders in het Franse platteland. Daar waar voorzieningen verdwijnen en jongeren vertrekken, ontstaan nieuwe vormen van samenwerken. Steeds meer dorpen richten coöperaties op om hun eigen toekomst vorm te geven. Geen abstracte plannen uit Parijs, maar lokale initiatieven waarin bewoners zelf bepalen wat nodig is – en het vervolgens samen uitvoeren.
De coöperatie, of in het Frans “SCOP” (Société Coopérative et Participative), is geen nieuw idee. Toch neemt het concept de afgelopen jaren een vlucht. In dorpen waar de bakker, slager en dorpswinkel verdwenen, nemen inwoners het heft in eigen hand. Ze richten een coöperatie op, brengen geld bijeen en openen zelf weer een kruidenierszaak. Niet alleen om boodschappen te doen, maar ook als sociale ontmoetingsplek.
Het idee is eenvoudig: iedereen die bijdraagt, mag meebeslissen. Leden kunnen bewoners zijn, maar ook klanten of leveranciers. Elke coöperatie heeft een bestuur, maar besluiten worden democratisch genomen. De winst wordt niet uitgekeerd aan aandeelhouders, maar opnieuw geïnvesteerd in het dorp of de gemeenschap.
In de regio Auvergne-Rhône-Alpes zijn tientallen dorpen inmiddels overgestapt op deze aanpak. Neem het gehucht Les Vans. Toen de laatste café-eigenaar vertrok, besloten inwoners zelf een café te openen. Niet als commercieel bedrijf, maar als coöperatief dorpscafé. Vandaag draait het op vrijwilligers, organiseren ze filmavonden en exposities, en is het café het kloppend hart van het dorp geworden.
Ook op andere vlakken laten coöperaties hun kracht zien. In de landbouw bijvoorbeeld. Kleine boeren bundelen zich om samen te investeren in machines, afzetkanalen of biologische verwerking. In plaats van te concurreren, zoeken ze verbinding. Dit versterkt hun onderhandelingspositie en maakt het mogelijk om kleinschalige, duurzame landbouw rendabel te houden.
In Bretagne ontstond een succesvolle energiecoöperatie. Inwoners investeerden gezamenlijk in windmolens en zonnepanelen. De stroom wordt lokaal opgewekt én lokaal gebruikt. De winst vloeit terug naar dorpsprojecten: nieuwe fietsenstallingen, renovatie van het dorpshuis, of ondersteuning van het plaatselijke theatergezelschap. Deze vorm van energie-onafhankelijkheid wint aan populariteit, zeker nu de energieprijzen stijgen.
De Franse overheid speelt hierbij een stimulerende rol. Er zijn subsidies, adviesbureaus en wetgevingsmaatregelen die coöperaties ondersteunen. Maar het zijn vooral de bewoners zelf die het verschil maken. Wat opvalt is de diversiteit aan deelnemers: jongeren, ouderen, ondernemers, gepensioneerden. Iedereen draagt bij op zijn eigen manier – met geld, tijd of kennis.
Coöperaties leiden niet alleen tot economische veerkracht, maar ook tot sociale verbinding. In dorpen waar mensen elkaar nauwelijks nog kenden, ontstaan nieuwe contacten en netwerken. Het gezamenlijk runnen van een project zorgt voor betrokkenheid en trots. Mensen voelen zich opnieuw verantwoordelijk voor hun omgeving. En dat gevoel werkt aanstekelijk.
Sommige coöperaties richten zich op cultuur. In de Pyreneeën bestaat een collectief van kunstenaars dat samen ateliers en expositieruimtes beheert. In de Drôme hebben bewoners een coöperatief theater opgericht, met eigen programmering, educatieve workshops en voorstellingen. Door samen te werken blijft cultuur ook buiten de steden bereikbaar.
Ook de bouwsector ontdekt het coöperatieve model. In Toulouse werken jonge architecten samen in een coöperatie voor ecologisch bouwen. Ze ontwerpen en bouwen duurzame woningen voor mensen met een lager inkomen. Door kosten te delen en materialen lokaal in te kopen, houden ze het betaalbaar. Klanten worden mede-eigenaar en kunnen meebeslissen over het ontwerp.
In de zorgsector zijn er coöperatieve apotheken en zorgcentra ontstaan. Artsen, verpleegkundigen en patiënten verenigen zich om op die manier zorg lokaal te organiseren. Zeker in gebieden waar ziekenhuizen verder weg liggen, biedt dit een oplossing. Zorg wordt weer persoonlijk en op maat, in plaats van gestandaardiseerd.
Toch is het niet altijd eenvoudig. Coöperaties vragen veel inzet, overleg en geduld. Er zijn regels, procedures en soms conflicten. Maar juist in die complexiteit ligt de kracht. Besluiten worden niet van bovenaf opgelegd, maar ontstaan in gesprek. En dat leidt vaak tot duurzamer resultaat. Niet omdat het moet, maar omdat mensen het samen wíllen.
De trend blijft groeien. Jaarlijks komen er honderden nieuwe coöperaties bij in Frankrijk. Sommige zijn klein en lokaal, anderen regionaal of zelfs landelijk georganiseerd. Wat ze gemeen hebben, is de overtuiging dat samenwerking sterker maakt dan concurrentie. En dat economie ook over gemeenschap mag gaan – niet alleen over winst.
Voor wie denkt dat het Franse platteland achterblijft, vormen deze coöperaties een ander verhaal. Een verhaal van initiatief, verbinding en hoop. Waar voorzieningen verdwijnen, ontstaan nieuwe oplossingen. Waar mensen elkaar kwijtraakten, worden banden hersteld. En waar men vroeger wachtte op hulp van buitenaf, pakt men nu zelf de regie.
Frankrijk laat hiermee zien dat vernieuwing niet altijd in technologie zit, maar soms in iets veel menselijkers: samenwerken aan iets wat je deelt. Of dat nu een dorpswinkel is, een boerderij of een windmolen.
Wat vind jij van dit soort coöperaties? Zou dit ook werken in andere landen of steden? Laat hieronder jouw mening of ervaring achter – we zijn benieuwd naar jouw kijk!
