Frankrijk staat bekend om zijn rijke cultuur, verfijnde gastronomie en historische monumenten. Maar er is ook een kant van Frankrijk die voor buitenstaanders minder zichtbaar is: het strenge erfbelastingsysteem. In tegenstelling tot sommige andere Europese landen, waar nalatenschap nauwelijks wordt belast, heeft Frankrijk één van de strengste en meest complexe erfbelastingen van Europa.
Het idee achter deze belasting is simpel: vermogensoverdracht van de ene generatie op de andere moet bijdragen aan de schatkist. Tegelijkertijd wil de overheid voorkomen dat rijkdom zich ongeremd opstapelt in dezelfde families. Dit progressieve systeem heeft diepgewortelde historische redenen, maar roept ook veel vragen op.
In Frankrijk betaalt bijna iedereen belasting over een erfenis. Dat komt doordat de vrijstellingen relatief laag zijn. Kinderen mogen tot zo’n 100.000 euro belastingvrij erven van hun ouders. Alles daarboven wordt belast met tarieven tussen de 5% en 45%, afhankelijk van de grootte van het erfdeel. Broers, zussen en verre familieleden betalen vaak nog hogere percentages, met veel lagere vrijstellingen.
Dit heeft praktische gevolgen. Veel Fransen worden geconfronteerd met onverwachte kosten na het overlijden van een ouder of familielid. In sommige gevallen leidt het zelfs tot de verkoop van een huis of erfgoed dat men liever in de familie had gehouden. Zeker wanneer meerdere kinderen erven en het onroerend goed niet zomaar te verdelen is, ontstaat er snel druk om de bezittingen van de hand te doen.
De Franse staat ziet erfbelasting niet alleen als inkomstenbron, maar ook als een manier om economische gelijkheid te bevorderen. Het idee is dat vermogen niet eindeloos binnen families moet blijven circuleren. Door een deel via belastingen te herverdelen, kan er worden geïnvesteerd in onderwijs, zorg en infrastructuur. Het is een duidelijke keuze: persoonlijke rijkdom in balans brengen met maatschappelijke belangen.
Toch is het systeem niet zonder kritiek. Tegenstanders vinden het oneerlijk dat er dubbel wordt belast: eerst tijdens het leven via inkomsten- en vermogensbelasting, en daarna nog eens bij overlijden. Anderen wijzen op de emotionele lading van erven. Het moment van verlies is al moeilijk genoeg, en een hoge belastingdruk maakt het nog zwaarder.
In Frankrijk zijn er wel manieren om de erfbelasting te verlagen of te spreiden. Zo kunnen ouders al tijdens hun leven schenkingen doen aan kinderen of kleinkinderen. Iedere vijftien jaar mag er belastingvrij een bedrag worden geschonken, wat een populaire strategie is bij vermogende gezinnen. Ook zijn er speciale regelingen voor ondernemers of landbouwers die hun bedrijf willen overdragen zonder alles kwijt te raken aan belastingen.
Notarissen spelen een centrale rol bij nalatenschappen. In Frankrijk is het verplicht om een notaris in te schakelen bij een erfenis. Die regelt niet alleen de juridische kant, maar ook de contacten met de belastingdienst. Het notariële systeem is streng, maar biedt ook bescherming: het voorkomt ruzies binnen families en zorgt voor transparantie.
Voor buitenlanders die bezittingen hebben in Frankrijk, bijvoorbeeld een tweede huis, kan het erfbelastingsysteem voor verrassingen zorgen. Ook zij vallen in veel gevallen onder de Franse wet, zelfs als ze in een ander land wonen. Een Nederlander met een vakantiehuis in de Provence moet dus rekening houden met de Franse erfbelasting als dat huis wordt nagelaten aan kinderen of andere erfgenamen.
De Franse politiek discussieert geregeld over hervormingen. Sommigen pleiten voor hogere vrijstellingen of lagere tarieven, vooral voor directe familieleden. Anderen willen het systeem juist behouden zoals het is, omdat het een van de weinige mechanismen is die ongelijkheid tegengaan. De publieke opinie is verdeeld: waar de één het ziet als noodzakelijke solidariteit, ziet de ander het als onrechtvaardige afroming.
Ook jongeren beginnen zich met het onderwerp bezig te houden. Door stijgende huizenprijzen en lagere koopkracht realiseren veel jonge Fransen zich dat hun financiële toekomst deels afhangt van erfenissen. Tegelijkertijd zorgt erfbelasting ervoor dat een deel van dat mogelijke voordeel verdampt. Dat roept nieuwe vragen op over hoe Frankrijk omgaat met intergenerationele welvaart.
In sommige landen, zoals Zweden of Oostenrijk, is erfbelasting inmiddels afgeschaft. Daar gelooft men dat het weinig oplevert en de belastingdruk op gezinnen onnodig verhoogt. Frankrijk kiest een andere weg. Door het systeem juist te handhaven en zelfs aan te scherpen, benadrukt het land dat solidariteit en herverdeling belangrijker zijn dan familiaal bezit.
Toch blijft de praktijk weerbarstig. Ouders willen hun kinderen iets nalaten. De waarde van vastgoed in steden als Parijs, Lyon en Bordeaux is vaak zodanig gestegen dat zelfs een relatief bescheiden appartement kan leiden tot een flinke aanslag. Daarom zoeken steeds meer mensen advies van financieel planners en notarissen om hun nalatenschap slim te structureren.
In een samenleving waar familiebanden belangrijk zijn en bezit vaak met veel zorg is opgebouwd, blijft erfbelasting een gevoelig onderwerp. Het raakt aan gevoelens van rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid en toekomstzekerheid. Het Franse systeem dwingt mensen om vooruit te denken en keuzes te maken die verder gaan dan hun eigen leven.
